Danas se navršava 31 godina od ratnog zločina otmice putnika iz voza u stanici Štrpci.

Apelujemo da se konačno procesuiraju nalogodavci i svi preostali neposredni izvršioci zločina, da se preduzme temeljna potraga za posmrtnim ostacima žrtava, da Crna Gora pravičnom izmjenom zakona uskoro obezbijedi status civilne žrtve rata porodicama stradalih i da se lekcija o ovom slučaju uvede u nastavu istorije da bi se spriječilo da ljudi ponovo stradaju samo zbog svog porijekla.

U znak sjećanja na žrtve otmice u Štrpcima, njihova rodbina, prijatelji i drugi građani, položiće cvijeće danas u 10 časova na spomen-obelježja na Pobrežju u Podgorici i u 13 časova u Bijelom Polju.

Zločin su izvršili pripadnici Vojske Republike Srpske, koji su na željezničkoj stanici Štrpci, na teritoriji Bosne i Hercegovine, zaustavili voz koji je saobraćao na redovnoj liniji Beograd-Bar i iz njega izveli, a zatim opljačkali i ubili 20 putnika, od kojih je 18 bilo Bošnjaka, jedan Hrvat, a jedan je do danas ostao nepoznat.

Ubijeni su Esad Kapetanović, Ilijaz Ličina, Fehim Bakija, Šećo Softić, Rifat Husović, Halil Zupčević, Senad Đečević, Jusuf Rastoder, Ismet Babačić, Tomo Buzov, Adem Alomerović, Muhedin Hanić, Safet Preljević, Džafer Topuzović, Rasim Ćorić, Fikret Memović, Fevzija Zeković, Nijazim Kajević, Zvjezdan Zuličić i jedno nepoznato lice. Najstariji je imao 59 godina, a najmlađi samo 16. Od njih dvadeset, osam je bilo iz Crne Gore. Pronađeni su posmrtni ostaci samo četvorice.

Ove godine skrećemo pažnju i na rezultate istraživanja javnog mnjenja koje je za potrebe Akcije za ljudska prava sprovela DAMAR agencija koji ukazuju da je javnost nedovoljno informisana o ovom događaju.

Iako je većina ispitanika (66.1%) čula za ratni zločin otmice putnika iz voza u Štrpcima, dok trećina nije (33.1%), većina nije tačno informisana o ovom zločinu.

O ovom zločinu je tačno informisano tek nešto preko trećine građana (38.8%). Činjenice o zločinu, da su putnike iz Srbije i Crne Gore oteli pripadnici vojske Republike Srpske, pošto su ih prethodno izdvojili kao Muslimane ili Bošnjake da bi ih opljačkali i ubili isključivo zbog etničke pripadnosti, poznate su tek četvrtini ispitanika (23.4%), dok približno tačan odgovor, da su pripadnici vojske RS oteli putnike koje su izdvojili kao Muslimane ili Bošnjake, da bi ih opljačkali i ubili dalo je 15.4%.

Netačne odgovore dala je većina (61.2%). Od toga je najviše onih koji smatraju da se ne zna tačno ko je i zašto oteo i ubio putnike (31.6%), da su oteti zbog sumnje da ratuju na strani vojske Federacije BiH (17.8%), ili da su oteti da bi ratovali za vojsku Republike Srpske (11.8%).

Svijest o događaju raste sa starošću ispitanika. Najmanje su informisani oni od 18 do 24 godine (35.8%), dok su najinformisaniji starosti preko 65 godina (88.2%). Kada je riječ o obrazovanju, najbolje su informisani ispitanici s visokim obrazovanjem (68.1%).

U Crnoj Gori je 2002. godine pravosnažno osuđen Nebojša Ranisavljević, pripadnik jedinice „Osvetnici“ višegradske brigade Vojske Republike Srpske za učešće u otmici i ranjavanje jednog putnika.

Poslednjih godina je ukupno osuđeno 14 osoba za učešće u ovom zločinu, od toga 9 pravosnažno. Jedna osoba je zaključila sporazum o priznanju krivice.

Komandant „Osvetnika“, Milan Lukić, osuđen je pred Haškim tribunalom na doživotni zatvor zbog učešća u drugim zločinima kao što su dva masovna ubistva civila koje je žive spalio u kućama na dvije lokacije u Višegradu. Za otmicu i ubistvo putnika iz voza u Štrpcima još mu nije suđeno, iako je nedavno optužen za taj zločin od strane Suda Bosne i Hercegovine. Nalogodavci zločina i oni koji nisu spriječili ovaj zločin iako su bili upozoreni da će se desiti do danas nisu ni optuženi.

U maju 2002. godine, advokat Velija Murić je podnio krivičnu prijavu protiv 14 osoba iz vrha vlasti tadašnje Savezne Republike Jugoslavije, Republike Srbije, Vojske Jugoslavije i Željezničko-transportnog preduzeća Beograd. Tadašnje Savezno državno tužilaštvo je prijavu uputilo nadležnom republičkom tužilaštvu Crne Gore, koje Murića tim povodom više nije kontaktiralo.

Članovi porodica žrtava ovog zločina u Crnoj Gori nemaju status civilnih žrtava rata prema Zakonu o boračkoj i invalidskoj zaštiti (“Službeni list Republike Crne Gore”, br. 69/03 i “Službeni list Crne Gore”, br. 21/08, 73/10, 40/11, 1/15, 52/16), jer je ta zaštita priznata samo članovima porodice preživjele žrtve – civilnog invalida rata, a ne i članovima porodica stradalih civilnih žrtava, za razliku od npr. Bosne i Hercegovine. Ministarstvo rada i socijalnog staranja privodi kraju rad na  izmjenama zakona kojima bi se obezbijedilo uvođenje kategorije civilnih žrtava rata, odnosno članova porodica civilnih žrtava rata kao posebne kategorije koje uživaju pravo na socijalnu zaštitu.

U maju 2022. godine, poslanici Suada Zoronjić (URA) i Adnan Striković (SDP) podnijeli su Skupštini Crne Gore Predlog rezolucije o zločinu u Štrpcima, kojom se, pored ostalog, apeluje na Vladu da trajno socijalno zbrine porodice žrtava u Crnoj Gori. Međutim, ovaj predlog do danas nije stavljen na dnevni red.

U knjizi Akcije za ljudska prava „Protiv zaborava“ objavljena su odabrana svjedočenja o otmici putnika iz voza u Štrpcima. Predstavljeni su iskazi čovjeka koji se protivio odvođenju mladog saputnika, rođaka otetog putnika koji je razgovarao sa Milanom Lukićem, žene koja je prisustvovala otmici svog supruga, konduktera i otpravnika vozova iz stanice Štrpci. Na kraju je predstavljen i iskaz osuđenog izvršioca Nebojše Ranisavljevića koji je detaljno ispričao kako je zločin izvršen.