Sjutra se navršava 31 godina od ratnog zločina nad porodicom Klapuh, koji su na teritoriji Crne Gore izvršili pripadnici vojske Republike Srpske. Iako je to bio prvi ratni zločin koji je pravosnažno presuđen u Crnoj Gori još davne 1996, samo jedan od petorice osuđenih je izdržavao zatvorsku kaznu. Da bi preostala trojica osuđenih, koji su živi, bili izvedeni pred lice pravde, neophodno je da sa Crnom Gorom sarađuju Republika Srbija i Bosna i Hercegovina (BiH). Do toga će eventualno doći ako crnogorski ministar pravde pokaže interes da izvrši pritisak na Srbiju da poslije više od 7 godina odgovori na zahtjev Crne Gore za izručenje osuđenog Zorana Vukovića i sazna konačan stav BiH o primjeni prava prema Radomiru Kovaču i Zoranu Simoviću u ovom predmetu.

Ministar Kovač  Akciji za ljudska prava (HRA) nije odgovorio na ukupno pet pisama na tu temu.

HRA se pridružuje prošlogodišnjem apelu Aleksandra Saše Zekovića, aktiviste za ljudska prava da se posmrtni ostaci porodice Klapuh sahrane na dostojanstven način, o trošku države i sa državnim počastima na mjestu koje odredi porodica, posebno obzirom na činjenicu da presuda nije izvršena poslije skoro tri decenije. Hasan, Ferida i Sena Klapuh sahranjeni su na privremenom groblju kod Trebjese, gdje se sahranjuju oni koji nemaju nikog iz porodice. Sahranila ih je opština Nikšić.

Hasana Klapuha, njegovu suprugu Feridu i kćerku Senu ubili su u Plužinama, 6. jula 1992, pripadnici odreda “Dragan Nikolić” Vojske Republike Srpske (VRS), njih četvorica, koji su za to ubistvo, kvalifikovano kao ratni zločin protiv civilnog stanovništva, pravosnažno osuđeni u Crnoj Gori još 1996. godine. Viši sud u Podgorici je Janka Janjića, Radomira Kovača, Zorana Simovića i Zorana Vukovića osudio na po 20 godina zatvora, a njihovog pomagača VidojaGolubovića, na osam mjeseci, zbog neprijavljivanja krivičnog djela i izvršilaca. Suđenju je prisustvovao samo Golubović, koji je jedini i izdržao izrečenu kaznu, dok je ostalima suđeno u odsustvu jer su bili u bjekstvu.

Sud je utvrdio da su okrivljeni tri člana porodice Klapuh za novac prevezli iz Foče u Crnu Goru. Kada su stigli nadomak brane Mratinje, na rijeci Pivi, pucali su u njih i gurnuli ih niz liticu.

Osuđeni Vidoje Golubović je svjedočio: Ja sam izašao iz vozila i po naređenju Janjića posipao pijesak na tragove krvi koji su poticali od Hasana i Feride. Ćerka Klapuha Sena je vrištala i molila da je ne ubiju i uputila se prema brani tunelom. Za istom su pošli Zoran Simović i Zoran Vuković … u tunelu se čuo pucanj.

Osuđeni Zoran Vuković je u decembru 2015. godine uhapšen u Srbiji na graničnom prelazu Kotroman, po međunarodnoj potjernici Crne Gore. Crna Gora je narednog mjeseca, u januaru 2016, uputila molbu za njegovo izručenje Srbiji. U martu iste godine, Viši sud u Beogradu je utvrdio da su ispunjeni svi uslovi za izručenje VukovićaCrnoj Gori. Međutim, ministri pravde Republike Srbije, Nikola Selaković, Nela Kuburović i Maja Popović nijesu odlučivali o Vukovićevom izručenju, ni nakon dvije urgencije Ministarstva pravde Crne Gore u septembru 2018. i julu 2020. godine, protivno bilateralnom Ugovoru između Republike Srbije i Crne Gore o izručenju, prema kome je Srbija morala „što prije“ da odluči o zahtjevu Crne Gore i da je o tome obavijesti.

Razlog tome je što se Vuković, prema informacijama do kojih je došla HRA, od 23. decembra 2016. godine ne nalazi u ekstradicionom pritvoru. Srbija svoje kršenje međunarodne obaveze – da Vukovića izruči Crnoj Gori, krije već šest i po godina, tako što njihova ministarka pravde Maja Popović uporno ignoriše sve urgencije Crne Gore, upite Akcije za ljudska prava (HRA) o ovom predmetu, ali i pitanja medija. Međutim, ni Crna Gora ne pokazuje namjeru i dovoljno interesovanja da osuđene počinioce ratnih zločina privede pravdi.

HRA se ministru pravde Crne Gore Marku Kovaču, povodom ovog predmeta obraćala ukupno pet puta, u junu, julu, septembru i novembru 2022. godine, te junu 2023, ali do danas nismo dobili nikakav odgovor o tome šta je Vlada Crne Gore preduzela da bi Vukovića, Kovača i Simovića privela pravdi. Odgovor u ovom smislu je izostao i od predsjednika Vlade u tehničkom mandatu Dritana Abazovića.

 Drugi osuđeni, Radomir Kovač, nalazi se na slobodi od jula 2013. godine, pošto se poslije izdržavanja kazne na koju ga je osudio Haški tribunal zbog zločina u Foči vratio u BiH. Za njim je Crna Gora prvo raspisala nacionalnu potjernicu u aprilu 2014. godine, a potom i međunarodnu potjernicu u februaru 2015. godine.

HRA je od bivšeg ministra pravde, ljudskih i manjinskih prava, Vladimira Leposavića, u februaru 2021, obaviještena da je Ministarstvo pravde Crne Gore tek u decembru 2020. godine uputilo zamolnicu Ministarstvu pravde BiH da ta država preuzme izdržavanje kazne zatvora za Kovača. Međutim, Sud BiH je u aprilu 2021. godine odbio da izvrši presudu u odnosu na njega, jer bilateralni Ugovor o međusobnom izvršavanju sudskih odluka u krivičnim stvarima između BiH i Crne Gore propisuje da se izvršenje neće preuzeti kada je sudska odluka (čije se izvršenje traži) donijeta u odsustvu osuđenog lica.

HRA je ministru pravde Marku Kovaču, još prije više od godinu dana, u junu 2022. godine, predložila kao moguće rješenje problema ustupanje krivičnog gonjenja osuđenih izvršilaca ovog zločina BiH, u cilju sprečavanja da oni praktično budu amnestirani za izvršeni ratni zločin. Branimir Janjević, generalni direktor Direktorata za međunarodnu pravosudnu saradnju u Ministarstvu pravde se na panelu HRA u januaru 2023. godine složio da „načelo ne bis in idem predstavlja vjerovatno rizik za svakog tužioca ali ovaj slučaj opravdava potrebu da se to načelo mora konačno fleksibilnije posmatrati jer ne zna šta nam drugo preostaje da se u ovom slučaju dođe do pravde.“ Međutim, od od ministra pravde nismo dobili povratnu informaciju da li se ministarstvo bilo kako založilo za ostvarivanje pravde u ovom slučaju.

U odnosu na trećeg osuđenog, Zorana Simovića, Crna Gora je takođe raspisala međunarodnu potjernicu. Uprava policije Crne Gore je utvrdila da on ima prijavljeno prebivalište u BiH, ali da je nepoznato gdje se trenutno nalazi.

Četvrti osuđeni, Janko Janjić “Tuta”, izvršio je samoubistvo 2000. godine prilikom pokušaja pripadnika SFOR-a da ga uhapse na osnovu optužnice Haškog tribunala.