Documenta – Centar za suočavanje s prošlošću iz Zagreba, Centar za mir, nenasilje i ljudska prava Osijek i Akcija za ljudska prava iz Podgorice protestuju zbog toga što su se na nedavnom obilježavanju godišnjice osnivanja 72. bojne Vojne policije Hrvatske vojske u Splitu, na kojem je prikazan film „Istina“, ponovo ignorisane sudski utvrđene činjenice o ratnim zločinima počinjenim u Vojno-istražnom centru Lora.

Govoreći o Lori, nakon tri decenije i tvrditi da u njoj nije bilo ratnog zločina, prije svega predstavlja negiranje pravne države, kakvu, valjda, svi građani Republike Hrvatske, pa tako i pojedinci koji se pominju kao učesnici pomenutog filma, žele i zagovaraju. Dovodi se u pitanje rad policije i državnog tužilaštva, koji su završili istragu, kao i nadležnih pravosudnih organa Republike Hrvatske – prije svega Županijskog suda u Splitu, potom Visokog kaznenog suda u Zagrebu i Vrhovnog suda Republike Hrvatske, koji su zakonito, nepristrasno i profesionalno utvrdili ko su žrtve počinjenih ratnih zločina, ko su počinioci, kao i vrijeme i mjesto izvršenja krivičnih djela.

Tvrdnja da ratnog zločina nije bilo direktno je suprotna činjenicama koje su utvrdile pravosudne institucije Republike Hrvatske. Radi podsjećanja javnosti valja napomenuti da su pred Županijskim sudom u Splitu vođena dva postupka – tzv. „Lora 1“ i „Lora 2“. Prvi postupak odnosio se na krivično djelo ratnog zločina protiv civilnog stanovništva iz člana 120. stav 1. OKZ RH, a drugi na krivično djelo ratnog zločina protiv ratnih zarobljenika iz člana 122. OKZ RH. U oba krivična postupka, optuženi su proglašeni krivim i osuđeni na bezuslovne kazne zatvora.

Preživjeli su svjedočili o „bloku C“ zatvora u Lori i o postupcima prema civilima i ratnim zarobljenicima od strane čuvara i civila koji su ulazili u zatvor. Svjedočili su o priključivanju zarobljenika na indukcijski telefon, premlaćivanju, polivanju hladnom vodom i gašenju opušaka na njihovim podlakticama. Riječ je o postupcima koje je teško okarakterisati kao „prekoračenje ovlašćenja“.

Tokom krivičnih postupaka za pomenuta krivična djela, iskaze su dali sudsko-medicinski vještaci, a pregledana je i medicinska dokumentacija koja govori o povredama, mehanizmu njihovog nastanka i uzrocima smrti dvojice civila i ratnih zarobljenika. Počinioci su osuđeni za nezakonito zatvaranje 12 civila, uglavnom srpske nacionalnosti, zbog sumnje da su učestvovali u neprijateljskim aktivnostima protiv RH. Pri tome su vrijeđali njihovo ljudsko dostojanstvo, ponižavali ih, fizički i psihički zlostavljali, mučili i tjelesno kažnjavali. Od posljedica zlostavljanja umrli su Gojko Bulović i Nenad Knežević.

Drugi krivični postupak vođen je protiv petorice optuženih za krivično djelo ratnog zločina protiv ratnih zarobljenika iz člana 122. OKZ RH. Stavljeno im je na teret ponižavanje, fizičko, psihičko i seksualno zlostavljanje, mučenje, tjelesno kažnjavanje 37 ratnih zarobljenika. Od posljedica zlostavljanja umrla su tri ratna zarobljenika: Bojan Vesić, Dušan Jelić i Vlado Savić. I u ovom postupku optuženi su proglašeni krivim i osuđeni na bezuslovne zatvorske kazne.

O problemima u postupanju pojedinih stražara i vojnih policajaca prema zatvorenicima, bilo civilima ili ratnim zarobljenicima, usmeno i pismeno su bili obaviješteni komandanti Vojne policije, a prema iskazu jednog od svjedoka, i sam Predsjednik Republike Hrvatske.

Ponovo se pokušava zamagliti istina koja je utvrđena i koja je dio istorije Republike Hrvatske, sviđalo se to nekome ili ne.

Dodatno zabrinjava nagovještaj mogućih pomilovanja pravosnažno osuđenih počinilaca navedenih ratnih zločina od strane Predsjednika Republike Hrvatske. Time bi relativizacija počinjenih zločina, posebno problematična od 2016. godine kada je ispred Lore postavljen spomenik posvećen svim, pa i osuđenim pripadnicima 72. bojne, ušla u novu sramnu fazu herojizacije počinilaca.

Na taj način bi bila učinjena velika šteta pravosuđu Republike Hrvatske. To bi moglo značajno uticati i na dugo očekivanu istragu za neprocesuirane zločine počinjene nad pripadnicima tzv. „nikšićko-šavničke grupe“ iz Crne Gore, koju ŽDO u Splitu godinama ne sprovodi bez zakonskih razloga i pravnog osnova.

Takođe, konstatacija da bi država, a time i poreski obveznici, trebalo da preuzmu odgovornost za štetu i da isplate odštetu porodicama ubijenih u Vojno-istražnom centru Lora, više je nego pravno i zakonski neutemeljena. Zašto bi poreski obveznici Republike Hrvatske bili u obavezi da podmiruju dugove počinilaca zločina? Zločini sigurno nisu vršeni u ime građana Republike Hrvatske, niti se time mogu opravdati. To je samo jeftino politizovanje i podilaženje braniteljskoj populaciji. Posebno zabrinjava primjena Odluke Vlade Republike Hrvatske o otpisu potraživanja za troškove parničnog postupka dosuđenih Republici Hrvatskoj za naknadu štete i drugih potraživanja dosuđenih Republici Hrvatskoj u pojedinim postupcima (usvojena 28. decembra 2023.). Tom Odlukom, između ostalog, pravosnažno osuđeni počinioci ratnih zločina oslobođeni su regresnih tužbi i tereta naknade štete za žrtve i porodice žrtava.