Nakon što su pred Višim sudom u Podgorici, u predmetu protiv bivše predsjednice Vrhovnog suda Vesne Medenice, tokom aprila saslušavane aktuelne i bivše sudije i sutkinje, javnost je saznala da nekada prva žena crnogorskog sudstva, navodno, nije uticala na sudije i sutkinje prilikom donošenja presuda. Saslušani su tada negirali da je Medenica uticala na njih u sudskim predmetima koji se pominju u optužnici podignutoj protiv nje i ostalih koji se sumnjiče da su dio kriminalne grupe koju je organizovao Medeničin sin Miloš.
Ipak, postavlja se pitanje – da li su i koliko nosioci sudijskih funkcija bili nezavisni u donošenju odluka i kakva je situacija u praksi?
U tom smislu je indikativan predmet „Tripcovici protiv Crne Gore“, u kome je presudio Evropski sud za ljudska prava. Riječ je o parničnom postupku zbog smetanja posjeda – komšija je podigao ogradu koja je fizički razdvojila dvije susjedne parcele u vlasništvu podnosilaca, onemogućivši im pristup jednoj od njih.
Smetanje su primijetili 13. juna 2009. godine, a tužbu podnijeli 15. jula iste godine. Po zakonu, konkretno po članu 77 tada važećeg Zakona o svojinsko-pravnim odnosima, tužba zbog smetanja državine mora se podnijeti u roku od 30 dana od dana saznanja za smetanje i učinioca.
U ovom slučaju, trideseti dan od 13. juna padao je na 13. jul, ali su 13. i 14. jul bili dani državnog praznika, kada sudovi ne rade. Prema članu 108 Zakona o parničnom postupku, ako rok ističe u dan praznika, smatra se da ističe prvog narednog radnog dana – dakle 15. jula, kada je tužba i podnijeta.
Osnovni sud u Kotoru prihvatio je tužbu kao blagovremenu, pravilno primjenjujući navedene zakonske odredbe. Međutim, Viši sud u Podgorici preinačio je presudu i odbacio tužbu kao neblagovremenu. Učinio je to bez pozivanja na odgovarajuće zakone i bez obrazloženja zašto se pravilo o produženju roka na prvi radni dan ne primjenjuje u ovom slučaju.
Podnosioci su zbog toga pokrenuli postupak pred Evropskim sudom za ljudska prava, koji je 2017. godine presudio da je došlo do povrede prava na pravično suđenje. Sud u Strazburu je istakao da je Viši sud odlučio proizvoljno, bez pravne osnove i suprotno jasno definisanim pravilima o računaju rokova.
Odluka Višeg suda, donijeta suprotno jasno propisanim pravilima o računaju rokova, a bez obrazloženja i bez pozivanja na relevantne zakonske norme, otvara prostor za ozbiljne sumnje u pogledu motiva takvog postupanja. Kada se odstupa od elementarnih pravnih pravila, koja se izučavaju već na prvim godinama studija prava, postavlja se opravdana dilema: da li je posrijedi puka nestručnost ili koruptivno djelovanje?
U svakom slučaju, ovakva sudska praksa, koja se otkriva posle više godina, podriva osnovne principe pravne sigurnosti i dodatno narušava povjerenje građana u nezavisnost i profesionalnost pravosuđa.
Dodatno, tokom 2024. i 2025. godine, Vrhovni sud je u 23 predmeta utvrdio povredu zakona u korist okrivljenih, usvojivši zahtjeve za zaštitu zakonitosti. Ova praksa takođe može ukazivati na iste pojave – nestručnost ili korupciju.
Crnogorski