Dok se ne rasvijetle ubistvo Duška Jovanovića, pokušaj ubistva Tufika Softića, ranjavanje i ostali pokušaji zastrašivanja Olivere Lakić, Crna Gora neće obezbijediti sve uslove za ostvarivanje slobode medija. Na ovo je Crnoj Gori u martu ukazao i Komitet za ljudska prava Ujedinjenih nacija.

Svi ti novinari su napadnuti zbog istraživačkih tekstova koje su objavili ili na kojima su radili.

Takođe, moralo bi se otkriti i ko je naredio napad na književnika Jevrema Brkovića i tom prilikom ubio Srđana Vojičića, ko je naredio napad na novinare Željka Ivanovića, Mladena Stojovića i ko je odgovoran za opstrukciju procesuiranja tih slučajeva.

Ni Vlada Milojka Spajića, kao ni vlade prije nje, nije angažovala stranog eksperta za analizu istrage ubistva osnivača i glavnog urednika lista “Dan”, Duška Jovanovića iz 2004. godine. Ovo je zapanjujuće, ako se uzme u obzir da je do sada procesuiran i osuđen samo jedan “saizvršilac” ubistva, Damir Mandić, koji se nalazio u automobilu iz koga je pucano na Jovanovića, ali koji nije izvršio atentat; da se nikada ni blizu nije prišlo otkrivanju nalogodavca tog ubistva iako je to vjerovatno bio neko iz vrha tadašnje vlasti, kao i da je Komisija za praćenje istraga napada na novinare utvrdila brojne nedostatke u istrazi i još 2018. godine zatražila od Vlade da angažuje takvog eksperta. Nema obavještenja da je u proteklih godinu dana došlo do bilo kakvog napretka u ovoj istrazi. Duško Jovanović je u Danu objavio seriju tekstova o organizovanom švercovanju cigareta tvrdeći da su u tome učestvovali najviši predstavnici vlasti.

U julu 2024. godine je potvrđena optužnica protiv više osumnjičenih za članstvo u kriminalnoj organizaciji, koja se pored ostalog tereti za podstrekavanje na ubistvo Olivere Lakić iz 2020. godine. Međutim, pozadina ovog napada, kao i prethodnih napada na nju i njenu porodicu, i dalje nije rasvijetljena. Nijesu otkriveni nalogodavci, koji su i najvažniji. Nastupila je zastara krivičnog gonjenja izvršioca za nošenje oružja kojim je Olivera ranjena 2018. godine, a zbog duge istrage prijeti i zastara krivičnog gonjenja izvršioca njenog ranjavanja. Olivera je pisala o nelegalnoj proizvodnji i švercu cigareta i organizovanom kriminalu u vezi sa tim.

Prema državnom tužilaštvu, u istrazi pokušaja ubistva novinara Tufika Softića iz 2007. godine još nije nastupila zastarjelost, ali ni u toj istrazi nema nikakvog napretka. Softić je među prvima pisao o organizovanim kriminalnim grupama na sjeveru Crne Gore i da je zbog toga napadnut dva puta, drugi put 2013. godine. I Ustavni sud i redovni sudovi su već zaključili da država nije sprovela djelotvornu istragu napada na njega.

U novembru je došlo do verbalnog i fizičkog napada na novinarku Pobjede Anu Raičković, a od tada u martu i do verbalnih napada na novinarku Dušku Pejović, i nedavnog slučaja proganjanja novinarke Gradske televizije Magdalene Čelanović. Primetno je bilo efikasno procesuiranje i kažnjavanje ovih napada. Očekujemo i da pravosnažne kazne počiniocima doprinesu sprečavanju takvih mučnih pojava i jačanju slobode medija.

Ove godine smo se usprotivili i najavljenim izmjenama medijskih zakona koje bi omogućile potpunu partijsku kontrolu nad savjetima RTCG, Agencije za audiovizuelne medijske usluge i lokalnih javnih emitera. 101 organizacija civilnog društva stala je iza inicijative upućene svim poslaničkim klubovima u Skupštini Crne Gore sa snažnim protivljenjem takvim kvazi reformama.

Kontroverze oko zakonitosti izbora Borisa Raonića, generalnog direktora RTCG-a, obilježile su prethodnu godinu. Iako je Viši sud i pravosnažnim presudama osporio zakonitost njegovog imenovanja zbog neispunjavanja uslova za to radno mjesto i sukoba interesa, Raonić je ponovno izabran, što je na kraju dovelo i do optuženja za zloupotrebu službenog položaja četiri člana Savjeta RTCG koji su glasali za njegov izbor 1. juna 2023. godine. Raonić je i dalje na funkciji direktora RTCG.

S vedrije strane, Uprava policije Crne Gore je u martu ove godine odustala od pokretanja prekršajnog postupka protiv novinara Brana Mandića. Njemu se stavljalo na teret navodno drsko i uvredljivo ponašanje u kritici ponašanja univerzitetskog profesora Aleksandra Stamatovića, koji se voditeljki emisije u kojoj je gostovao obratio neprimjereno lascivno, seksističkim komentarom. Policija je u saopštenju navela da su u dodatnoj analizi slučaja sagledali međunarodne konvencije i standarde o slobodi izražavanja na koje je upozorilo devet organizacija civilnog društva. Ovakvo postupanje policije je ohrabrujuće za slobodu medija i uspostavlja standard od koga očekujemo da se ne odustaje.

Konačno, pohvaljujemo izuzetan primjer profesionalizma u službi slobode medija koji je Crnoj Gori i šire pružio novinar Nemanja Živaljević. On je objavio da je dao otkaz televiziji Newsmax Balkans zbog cenzure njegovog intervjua sa Zdravkom Krivokapićem, nekadašnjim premijerom Crne Gore. Živaljević je ukazao da je uklanjanje dijela intervjua u kome je kritikovan patrijarh Srpske pravoslavne crkve Porfirije od strane uredništva TV Newsmax Balkans u Beogradu narušilo njegov profesionalni integritet i kredibilitet, koji je gradio gotovo 19 godina radeći u nekoliko najvažnijih crnogorskih medija.

Nadamo se da će Živaljević nastaviti da se bavi novinarstvom i traga za istinom u opštem interesu i Crne Gore i susjednih država.