REVIZIONIZAM NIJE VJERA: POZIVAMO NA POŠTOVANJE ČINJENICA I ŽRTAVA
Nevladine organizacije i građanski aktivisti izražavaju duboku zabrinutost i oštro osuđuju izjave mitropolita crnogorsko-primorskog Joanikija, kojima on veliča Pavla Đurišića, komandanta četničkog pokreta u Crnoj Gori i dokazanog ratnog zločinca. Mitropolit Joanikije je takve ocjene izrekao nedavno tokom vjerskih obreda u Podgorici povodom davanja počasti jasenovačkim žrtvama i na teritoriji bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska.
Nazivajući Đurišića „velikim junakom“ i osobom „nepobjedivog karaktera“, mitropolit Joanikije je ignorisao relevantne istorijske izvore koji nedvosmisleno potvrđuju njegovu saradnju sa fašističkim i nacističkim okupatorima, odgovornost za masovne zločine i etničko čišćenje muslimanskog stanovništva. Takve izjave ne samo da vrijeđaju sjećanje na žrtve, već predstavljaju i opasan pokušaj istorijskog reviozionizma u funkciji savremenih političkih i identitetskih manipulacija.
Zbog kontinuiteta sličnih manipulacija, podsjećamo javnost na dokumentovane činjenice iz biografije Pavla Đurišića, a kako bi se spriječilo dalje izvrtanje istorije.
Naime, u januaru 1942. godine, četničke jedinice pod njegovom komandom, uz pomoć italijanskih trupa, napale su partizane kod Berana. Mjesec kasnije, sa ustaškim jedinicama, učestvuju u napadima kod Foče.
Dalje, prilikom ulaska u Kolašin, 23. februara 1942. godine, Đurišićevi četnički odredi formiraju zloglasni kolašinski zatvor kroz koji je mučeno oko 2 000 zarobljenih partizana, a samo u jednoj egzekuciji na Brezi strijeljano je njih 74. Taj zatvor je zatvoren tek 13. maja 1943. godine.
U avgustu 1942. godine, stavio se pod italijansku fašističku komandu. “Vaš stav prema okupatoru ima biti lojalan i upravljen tačno po naređenjima ove komande. Nikakvih akcija ne smete preduzeti da prethodno ne obavijestite njihovu (tj. talijansku — prim aut.) komandu o njima,” stoji u naredbi koju je 30. avgusta 1942. godine poslao svim svojim jedinicama.
Na osnovu naređenja Draže Mihailovića, Đurišićevi četnici su sproveli etničko čišćenje muslimanskog stanovništva sjevera Crne Gore. Prvi pokolji su počeli 28. novembra 1942. godine u Bukovici kod Pljevalja, da bi 4. i 5. januara 1943. godine sproveli kampanju terora u Pljevljima, Sjenici, Peći i Kolašinu. Prema njegovom vlastitom izvještaju, od 4. do 10. januara 1943. godine, ubijeno je 400 muškaraca i 1000 žena i djece, a spaljena su 33 sela.
Nastavak te akcije uslijedio je 29. januara 1943. godine, sa fokusom na prostor Pljevalja, Čajniča i Foče. Najkrvavije operacije izvedene su od 4. do 7. februara 1943. godine, a već 13. februara 1943. godine Pavle Đurišić izvjestio je Dražu Mihajlovića da je u akciji ubijeno 1 200 naoružanih muškaraca i oko 8 000 žena, staraca i djece.
Prema izvještaju Zemaljske komisije Crne Gore za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača, u zločinima prema muslimanskom stanovništvu – samo u okolini Pljevalja i to samo u februaru 1943. godine – ubijeno je 1 352 ljudi, od kojih 245 odraslih muškaraca i 1 107 žena i djece. U izvještaju stoje i opisi ubistava, i to da je „90% žrtava bilo prije ubistva mučeno, bodeno noževima, žene silovane, često od pedesetak četničkih razbojnika, da bi ih onda bacili u njihove kuće, da zajedno sa njima izgore“. U okolini Pljevalja uništeno je 127 sela i zaseoka, spaljeno 1 508 kuća i 4484 pomoćna objekta.
Od 1943. godine otvoreno sarađuje s nacističkom Njemačkom. “Đurišićevo junaštvo” ovog perioda oslikava i zločin od 23. jula 1944. godine, u mjestu Lazine pored Danilovgrada, kada su četnici strijeljali 52 pripadnika KPJ i SKOJ-a, odnosno pripadnika komunističke omladine.
Za lojalnost nacistima Pavle Đurišić, kao četnički komandant i potpukovnik generala Nedića, 11. oktobra 1944. godine odlikovan je ordenom Željeznog krsta, najprestižnijim vojnim odlikovanjem nacističke Njemačke koje je dodjeljivano isključivo uz odobrenje Adolfa Hitlera.
U martu 1945. dolazi u sukob sa Dražom Mihailovićem i sklapa savez sa kolaborantom Sekulom Drljevićem. Ubrzo je došlo do svađe između njih dvojice koju su iskoristile ustaše. Nedugo potom biva izdan i likvidiran u logoru Jasenovac – od strane svojih bivših saradnika.
U demokratskom i civilizovanom društvu, crkveni velikodostojnici i politički akteri bi morali nositi odgovornost za izgovorenu riječ. Ako zaista žele odati počast žrtvama jednog od najvećih zločina u Evropi, to moraju činiti iskreno, dostojanstveno i bez skrivenih političkih motiva. Pominjanje Pavla Đurišića u tom kontekstu, kao i dodatno veličanje, predstavlja uvredu istinskih jasenovačkih žrtava, koje su stradale od ustaškog režima upravo zato što nisu sarađivali s okupatorima, za razliku od Đurišića.
Pokušaji da se rehabilituju odgovorni za ratne zločine, ne doprinosi suočavanju s prošlošću ni pomirenju. Naprotiv, to produbljuje podjele i jača revizionističke narative koji su prijetnja građanskom društvu.
Pozivamo sve vjerske i političke autoritete u Crnoj Gori i regionu da se uzdrže od prekrajanja istorije zarad partikularnih ciljeva, da osude ratne zločine i njihove počinioce, te da se zalažu za kulturu sjećanja koja poštuje činjenice, dostojanstvo žrtava i univerzalne vrijednosti humanosti.
Crnogorski