Nevladine organizacije Centar za građansko obrazovanje (CGO), Akcija za ljudska prava (HRA), Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA, Udruženje “Štrpci protiv zaborava” i Crnogorski komitet pravnika za ljudska prava, kao i građanske aktivistkinje i aktivisti Dina Bajramspahić, Jovana Marović i Edin Smailović, uputili su u četvrtak, 26. juna Javnog ustanovi “Ratkovićeve večeri poezije” inicijativu za oduzimanje nagrade “Risto Ratković” za knjigu poezije Radovanu Karadžiću, bivšem predsjedniku bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska i vrhovnom komandantu Vojske Republike Srpske, osuđenom na doživotnu kaznu zatvora za genocid, zločine protiv čovječnosti, kršenje zakona i običaja ratovanja.

Nakon toga, 27. juna, Bošnjačka stranka je Skupštini Opštine Bijelo Polje podnijela gotovo identičnu inicijativu, što vidimo kao potvrdu značaja naše inicijative.

Nagrada “Risto Ratković” je 1993. godine u Bijelom Polju dodijeljena Radovanu Karadžiću. Tadašnje crnogorsko državno rukovodstvo dočekalo je Karadžića tokom njegove posjete rodnoj Crnoj Gori 1993. godine, čime mu je faktički pružilo političku legitimaciju za ulogu koju je imao u ratu u Bosni i Hercegovini. Te iste godine su iz voza koji je saobraćao na liniji Beograd-Bar oteti i ubijeni putnici, civili bošnjačke i hrvatske nacionalnosti i jedno neidentifikovano lice u stanici Štrpci, koja je tada bila pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Od 20 otetih i ubijenih putnika, samo su četiri identifikovana i pronađena. U ovom ratnom zločinu, među ubijenima je bilo i građana Bijelog Polja, a u Bijelom Polju je 2016. godine otkriven spomenik žrtvama.

Podsjećamo da Rezolucija Ujedinjenih nacija o Međunarodnom danu sjećanja i komemoracije genocida u Srebrenici, koju je prošle godine podržala i Crna Gora, nedvosmisleno osuđuje veličanje osuđenih ratnih zločinaca, uključujući i odgovorne za genocid u Srebrenici, a uz napomenu da se u njenom uvodnom dijelu jasno referira na presudu protiv Radovana Karadžića.

Stvaralaštvo Rista Ratkovića predstavlja značajan doprinos crnogorskoj i jugoslovenskoj književnosti 20. vijeka i Bijelo Polje se, s razlogom, ponosi što je Risto Ratković (1903-1954) iz njihovog grada. Poezija, književnost i umjetnost postoje da bi povezivale ljude, kulture i promovisale univerzalne vrijednosti. Stoga je nedopustivo da se ime velikog književnika kakav je Risto Ratković, ali i imena drugih pjesnika iz Crne Gore i regiona koji su dobili ovu nagradu, povezuje i stavlja u isti kontekst sa licem odgovornim za genocid i zločine protiv čovječnosti.

Bjelopoljac Marko Vešović, pjesnik koji je proveo rat u okupiranom Sarajevu i pisao mnogo o opsadi ovog grada od strane Vojske Republike Srpske, čiji je vrhovni komandant bio Karadžić, odbio je 2008. godine da primi ovu nagradu upravo zbog toga što je Karadžić bio njen dobitnik. Vešović je tada rekao “Dali su nagradu koljaču koji je prekinuo ubijanje Muslimana i sa jednom divizijom, eskadronom oklopnih transportera, otišao da primi u Domu kulture u Bijelom Polju, opkoljenom Domu kulture i dali mu nagradu i poslije toga nikom ništa. Ja ne pristajem na to nikom ništa”.

Bijelo Polje, Risto Ratković i Crna Gora ne treba da nose teret zlodjela jednog čovjeka. Zato bi oduzimanje nagrade Radovanu Karadžiću bilo važan korak ka simboličkoj i moralnoj distanci od zločina, ali i poruka da Crna Gora ne zaboravlja i da bira stranu pravde.

U godini kada se obilježava 30 godina od genocida u Srebrenici, snažno apelujemo da JU “Ratkovićeve večeri poezije” donese odluku o povlačenju nagrade Radovanu Karadžiću najkasnije do 11. jula – Dana sjećanja na žrtve Srebrenice.

Pozivamo sve društvene aktere – institucije, akademsku zajednicu, organizacije civilnog društva, političke partije, umjetnike i građane – da podrže ovu inicijativu kao čin elementarne ljudskosti, istinske evropske orijentacije i odgovornog suočavanja s prošlošću. Time bi Crna Gora postavila primjer odgovornog suočavanja s prošlošću za cijeli region, ali još više i prema budućnosti.

Daliborka Uljarević, Centar za građanskon obrazovanje (CGO)
Tea Gorjanc Prelević, Akcija za ljudska prava (HRA)
Ervina Dabižinović, Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA
Demir Ličina, Udruženje “Štrpci – Protiv zaborava”
Velija Murić, Crnogorski komitet pravnika za ljudska prava
Dina Bajramspahić, građanska aktivistkinja
Jovana Marović, građanska aktivistkinja
Edin Smailović, građanski aktivista