Sjutra se navršava 30 godina od genocida u Srebrenici, najmasovnijeg zločina počinjenog na tlu Evrope nakon Drugog svjetskog rata. 

Dolje potpisane crnogorske nevladine organizacije, Bošnjačko vijeće i građanski aktivisti i aktivistkinje odaju počast žrtvama, izražavaju solidarnost sa preživjelima i njihovim porodicama i iskazuju protest zbog propusta crnogorskih vlasti da proglase Dan sjećanja na žrtve genocida u Srebrenici, uprkos prošlogodišnjoj rezoluciji Generalne skupštine Ujedinjenih nacija za koju je Crna Gora glasala.

Podsjećamo da je prije tačno godinu dana 76 crnogorskih NVO zahtijevalo da Crna Gora proglasi Dan sjećanja na genocid u Srebrenici i da obezbijedi njegovo zvanično obilježavanje, u skladu sa Rezolucijom Ujedinjenih nacija o proglašenju 11. jula za Međunarodni dan sjećanja na genocid u Srebrenici, kao i Rezolucijom Skupštine Crne Gore o genocidu u Srebrenici iz 2021. godine i Deklaracijom Skupštine Crne Gore o prihvatanju rezolucije Evropskog parlamenta o Srebrenici iz 2009. godine.

Međutim, Vlada premijera Milojka Spajića i Skupština Crne Gore, kojom predsjedava Andrija Mandić ništa nijesu učinili da se to i sprovede. Što je još gore, nije nam poznato da su ijedan član ili članica Vlade ili poslanik ili poslanica Skupštine Crne Gore i podnijeli takvu inicijativu.

Podsjećamo da je presudama međunarodnih i nacionalnih sudova utvrđeno da su pripadnici Vojske Republike Srpske (VRS) od 11. do 19. jula 1995. godine, namjerno i sistematski ubili preko osam hiljada nenaoružanih Bošnjaka, starosti od 14 do 70 godina. Ubijeno je i preko šest stotina djece, a najmlađa žrtva je bila beba, rođena 13. jula 1995, ekshumirana iz masovne grobnice kod Srebrenice 2012. godine.

MKSJ i Međunarodni rezidualni mehanizam osudili su 21 osobu za zločine u Srebrenici, od kojih sedam za zločin genocida, na osnovu preko 1.500 svjedočenja i oko 28.000 dokaznih predmeta. U BiH je za ista djela pravosnažno osuđena 31 osoba, od čega 14 za genocid, u Srbiji njih pet (pripadnika specijalne jedinice policije Republike Srbije “Škorpioni”), a u Hrvatskoj dvije. Međunarodni sud pravde (MSP) je, takođe, utvrdio da je u Srebrenici izvršen genocid, a da je Republika Srbija odgovorna što ga nije spriječila, iako je to mogla i morala. Ta se presuda svakako, osim formalno, odnosi i na Crnu Goru, koja je tada bila u državnoj zajednici sa Srbijom, ali pošto ju je napustila, formalno nije obuhvaćena presudom.

Naglašavamo da je pitanje da li je genocid izvršen ili ne isključivo pravna, a ne politička kategorija. U utvrđivanju odgovornosti za izvršenje genocida u Srebrenici samo pred MKSJ je učestvovalo, u dvostepenim postupcima, ukupno 46 sudija iz 34 države. U donošenju presude MSP učestvovalo je 15 sudija iz različitih država. Negiranje genocida u Srebrenici znači negiranje međunarodnog sudstva.

Crna Gora je usvojila Deklaraciju o prihvatanju rezolucije Evropskog parlamenta (EP) o Srebrenici 2009. godine i Rezoluciju o genocidu u Srebrenici 2021. godine, kojima je taj genocid najoštrije osudila, glasala je za UN rezoluciju o Međunarodnom danu sjećanja na genocid u Srebrenici i razriješila svog ministra pravde, ljudskih i manjinskih prava Vladimira Leposavića zbog relativizacije tog genocida. To su bili koraci ka sigurnijoj budućnosti naše zemlje i regiona u Evropskoj uniji zbog kojih možemo da budemo ponosni.

S druge strane, u vlasti u Crnoj Gori danas učestvuju i srpske nacionalističke partije koje, nažalost, negiraju taj genocid i koriste svaku priliku da ponize žrtve, insistirajući na takmičenju u “žrtvovanju” na nacionalnoj osnovi. Neodgovorna potreba da se pošto-poto favorizuju srpske žrtve, dovela je do toga da Skupština Crne Gore, po hitnom postupku, u junu 2024. godine usvaja Rezoluciju o osudi genocida u Jasenovcu i nediplomatski zadaje šamar Hrvatskoj, što je ugrozilo i pregovore sa Evropskom unijom. 

Skupština Crne Gore je u proteklom periodu ignorisala zahtjev Višeg državnog tužilaštva za skidanje imuniteta poslaniku zbog govora mržnje. Ovo je bio zabrinjavajući incident koji ne priliči državi koja dokazuje privrženost vladavini prava u trci za članstvo u EU.

Ponavljamo da se odlučno suprotstavljamo politici „zločinom na zločin“, da osuđujemo donošenje „kontra rezolucija“ i da ne želimo da nove generacije odrastaju zadojene mržnjom i osjećajem provincijalne inferiornosti koja se sukobljava sa svijetom počev od najbližih susjeda.

Zahtijevamo da Crna Gora preuzme odgovornost za oblikovanje budućnosti u kojoj će nove generacije biti pošteđene novih stradanja. Žrtve zločina, svih vjera i nacija, obavezuju nas da se zalažemo za pravdu, istinu i pomirenje, i da stvaramo društvo koje poštuje i čuva svaku osobu, bez obzira na njenu nacionalnu, vjersku ili etničku pripadnost.

Pozivamo sve da nam se pridružite 11. jula u Podgorici, u 10h, u Spomen parku civilnim žrtvama, na Pobrežju, u obilježavanju Dana sjećanja na Srebrenicu. 

Potpisnici/e:

1. Akcija za ljudska prava (HRA), Tea Gorjanc Prelević
2. Centar za građansko obrazovanje (CGO), Daliborka Uljarević
3. Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA, Ervina Dabižinović
4. Bošnjačko vijeće u Crnoj Gori, Suljo Mustafić
5. Forum Bošnjaka u Crnoj Gori, Mirsad Rastoder
6. Centar za kulturu – Bihor, Semir Škrijelj

7. Alfa centar, Miloš Perović
8. Agora Femina, Maja Bogojević
9. Agencija za lokalnu demokratiju, Kerim Međedović
10. Aktivna zona, Miloš Marković
11. Alumni asocijacija Pravnog fakulteta, dr Nebojša Vučinić
12. Antifašisti Cetinja, Filip Kuzman
13. Asocijacija SPEKTRA, Jovan Ulićević
14. Balkanski sektor, Aner Salihović
15. Bolja budućnost, Ahmed Bektešević
16. Bona fidae, Pljevlja, Sabina Talović
17. CAZAS, Mišo Pejković
18. Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN CG), Milka Tadić Mijović
19. Centar za afirmaciju RE populacije – CAREP, Nardi Ahmetović
20. Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), Nevenka Vuksanović
21. Centar za demokratsku tranziciju (CDT), Milica Kovačević
22. Centar za obuku i obrazovanje, Aleksandra Radoman Kovačević
23. Centar za zaštitu i istraživanje ptica (CZIP), Jovana Janjušević
24. Centar za ženska prava (CŽP), Maja Raičević
25. Centar za monitoring i istraživanje (CeMI), Zlatko Vujović
26. Centar za romske inicijative, Fana Delija
27. Centar za razvoj nevladinih organizacija, Zorana Marković
28. Centar za ekonomske i evropske studije (CEES), Nenad Vujošević
29. Centar za građanske slobode (CEGAS), Marija Popović Kalezić
30. Centar za multimedijalnu produkciju (CEZAM), Blagota Marunović
31. Crnogorski PEN centar, dr Adnan Čirgić
32. Crnogorska LGBTIQ asocijacija Kvir Montenegro, Staša Baštrica
33. Crnogorski komitet pravnika za zaštitu ljudskih prava, Velija Murić
34. Crnogorski ženski lobi, Aida Petrović
35. Crnogorsko filološko društvo, dr Milan Marković
36. Crnogorsko udruženje za političke nauke (MoPSA), dr Olivera Komar
37. Crnogorci Danilovgrad, Alek Barović
38. Crnogorski helsinški odbor (CHO), Miodrag Vlahović
39. Crnogorski forum, Jelena Marković
40. Crnogorski kulturni krug, Cetinje, Sreten Zeković
41. Djeca Crne Gore, Sabra Decević
42. Društvo crnogorskih izdavača, prof. dr Vladimir Vojinović
43. Dr Martin Schneider-Jacoby Association – MSJA, Zenepa Lika
44. Eduko centar, Almedina Dodić
45. eMDe Alijansa – Zajednica crnogorskih udruženja u Njemačkoj, Emira Mustajbasić Ličina
46. ERA – Savez za jednaka prava LGBTI osoba na Zapadnom Balkanu i u Turskoj, Danijel Kalezić
47. Građanska inicijativa “21. maj“, Rade Bojović
48. Građanska alijansa, Milan Radović
49. Gradionica, Goran Janković
50. Green Home, Azra Vuković
51. Husein Paša – Pljevlja, Denijal Geljić
52. Husein paša, mr Emir Pilav
53. Ikre, Rožaje, Velida Hodžić
54. Inicijativa mladih za ljudska prava, Amina Murić
55. Inicijativa za regionalnu saradnju Crne Gore (Igmanska inicijativa), Andro Martinović
56. Institut za medije Crne Gore (IMCG), Olivera Nikolić
57. Institut za rodnu politiku “Dulcinea” Ulcinj, Hadixha Gjoni
58. Institut za društveno politička istraživanja „Analitico“, Ana Nenezić
59. Ipso Facto, Milena Popović Samardžić
60. Juventas, Ivana Vujović
61. Korifer teatar – Kolašin, Zoran Rakočević
62. Kuća, Pavić Radović
63. Kuća Nasleđa, Valon Kovaçi
64. LINK – Crnogorska mreža za smanjenje štete, Ranko Dacić
65. Mare Mare, Dubravka Raičević
66. Monitoring Group Ulcinj – Mogul, Xhemal Peroviq
67. Monte Lingva, Jadranka Đurković
68. Most kulture, Podgorica, Ivan Jokanović
69. Mreža za omladinski aktivizam, David Vukićević
70. Mrav, Rožaje, Munevera Sutović
71. Multimedijal, Željko Đukić
72. Naučno-tehnološki hub ZNANJE – EPISTEME, Ivan Martinović
73. Novi horizont, Ulcinj, Nazif Velić
74. Optimisti, Ana Milović Jasikovac
75. Opštinsko udruženje multiple skleroze Bijelo Polje, Lidija Guberinić
76. Pokret za razvoj Tuzi, Mustafa Pepić
77. Poligon za žensku izuzetnost – Sofija, Rebeka Čilović
78. Prima, Aida Perović
79. Pravozastupnik, Budislav Budo Minić
80. Prazan prostor, Marija Backović
81. Prvi ženski ekološki pokret u Crnoj Gori – Ecopatriotizam, Ivana Čogurić Rašović
82. Punta institut, Ulcinj, Admir Gjoni
83. Razvoj Vranj, Tuzi
84. Romska organizacija mladih “Koračajte sa nama – Phiren Amenca”, Elvis Beriša
85. Sigurna ženska kuća, Budislavka Mira Saveljić
86. Sistem, Neda Radović
87. Sociološki centar Crne Gore SOCEN, dr Nikoleta Đukanović
88. Socijalna pravda – Social justice, Marija Mijušković Kastratović
89. SOS Telefon za žene i djecu žrtve nasilja Plav, Esmeralda Šuvakić
90. SOS telefon za žene i djecu žrtve nasilja – Ulcinj, Hatixhe Nelaj
91. SOS telefon Podgorica, Biljana Zeković
92. STEGA, Vladimir Nikaljević
93. Studentska organizacija Adamas
94. TNT, Dragan Lučić
95. Udruženje LBTQ žena “Stana”, Ana Dedivanović
96. Udruženje likovnih umjetnika Crne Gore, Svetlana Dragojević
97. Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore, Marina Vujačić
98. Udruženje pravnika Crne Gore, Branislav Radulović
99. Udruženje profesora istorije HIPMONT, Miloš Vukanović
100. Udruženje roditelja OAZA, Rasema Hekalo
101. Udruženje „Štrpci – Protiv zaborava”, Demir Ličina
102. Udruženje žena „Lokalni kvalitet“, Aldijana Đonović Madžar
103. Udruženje za podršku Roma i Egipćana, Berane, Sultan Beća
104. Ulcinj Info, Mustafa Canka
105. Forum mladi i neformalna edukacija – Forum MNE, Elvira Hadžibegović
106. 35mm, Darko Ivanović

Građanski aktivisti/kinje:

1. Jovana Marović, građanska aktivistkinja
2. Dina Bajramspahić, politikološkinja, građanska aktivistkinja
3. Tamara Milaš, građanska aktivistkinja
4. Dušan Pajović, ljevičarski aktivista
5. Darko Saveljić, ornitolog, građanski aktivista
6. Goran Đurović, pravnik, građanski aktivista
7. Kristina Mihailović, građanska aktivistkinja
8. Sofija Kirsanov, građanska aktivistkinja
9. Milena Bešić, građanska aktivistkinja
10. Mila Kasalica, ekonomistkinja, građanska aktivistkinja
11. Aleksandar Dragićević, građanski aktivista
12. Haxhi Lajçi, građanski aktivista
13. Aleksandar Saša Zeković, građanski aktivista