Akcija za ljudska prava poziva Ustavni odbor da hitno sprovede intervjue i Skupštini predloži kandidate za sudije Ustavnog suda, o kojima bi se glasalo već na sjednici prvog redovnog zasijedanja 3. oktobra. Prekid u radu Ustavnog suda zbog nedostatka kvoruma onemogućava zaštitu izbornih prava i drugih ljudskih prava.

Zaključno sa današnjim danom biće saslušano samo šest kandidata, od ukupno 19 koji ispunjavaju uslove za sudije Ustavnog suda. Ustavni odbor bi trebalo da ubrza svoj rad tako da Skupština sudije Ustavnog suda može da izabere odmah na početku redovnog zasijedanja 3. oktobra.

Ustavni sud je već nekoliko dana u blokadi zato što članovi Ustavnog odbora – poslanici Demokratske Crne Gore, Demokratskog fronta, Demokratske partije socijalista, Liberalne partije, Socijalističke narodne partije i URE – preko dvije godine od 18 kandidata nijesu mogli da utvrde predlog bar jednog novog sudije, čiji bi izbor omogućio da taj sud kontinuirano radi.

Blokada znači da je onemogućeno odlučivanje o žalbama u vezi izbora za koje je Ustavni sud nadležan od momenta raspisivanja izbora (žalbe birača, kandidata i podnosilaca izbornih lista u vezi kandidatura, biračkih spiskova, pa sve do rezultata izbora protiv rješenja Državne izborne komisije). Onemogućeno je odlučivanje o 250 inicijativa i predloga za ocjenu ustavnosti i zakonitosti, kao i odlučivanje o sukobima nadležnosti, itd.

Ozbiljno je ugroženo odlučivanje o skoro 3000 ustavnih žalbi za zaštitu ljudskih prava, koliko ih je neriješeno u Ustavnom sudu, jer je za donošenje odluka o njima trenutno neophodno da postoji konsenzus preostalih troje sudija, a poznato je da je konsenzus sudija u tročlanom vijeću u dosadašnjoj praksi često izostajao (u nedostatku konsenzusa, odlučuje opšta sjednica s najmanje 4 sudija, a četvrtog sudije u sudu više nema).

Apelujemo i da se pronađe način da se Zakonom o Skupštini, čija je izrada u toku, spriječi neodgovorno ponašanje poslanika koje blokira rad državnih organa koji odlučuju o ljudskim pravima.

Podsjećanje na propuste u postupku izbora nedostajućih sudija Ustavnog suda u posljednje dvije godine

Iako su u poslednje dvije godine raspisali četiri konkursa za izbor sudija Ustavnog suda, članovi Ustavnog odbora, poslanici sve tri političke partije koje su činile parlamentarnu većinu – Demokratska Crna Gora, Demokratski front i URA, su u različitim periodima, barem jednom, odbijali da glasaju za bilo kog kandidata, dok su predstavnici opozicije – Demokratske partije socijalista, preko dva mjeseca bojkotovali rad Skupštine i skupštinskih tijela, uključujući glasanje o kandidatima za sudije Ustavnog suda. Ustavni odbor je bio neefikasan, neopravdano je odugovlačio sprovođenje konkursa, intervjuisanje kandidata i izjašnjavanje o njima. Nema opravdanja za to što bar sedam članova odbora, od njih 13, nije moglo da se usaglasi ni oko jednog od 18 kandidata koje je odbor intervjuisao, u cilju kontinuiranog rada Ustavnog suda.

Podsjećamo da je prvi javni oglas za izbor dvoje sudija Ustavnog suda raspisan prije više od 2 godine, 7. avgusta 2020. Tada se o kandidatima sa tog konkursa 9 od ukupno 13 članova Ustavnog odbora nije izjašnjavalo, tj. troje je bilo uzdržano – iz Demokratske Crne Gore i URE, jedan nije prisustvovao sjednici – iz Liberalne partije, a pet poslanika iz Demokratske partije socijalista je bojkotovalo rad skupštinskih odbora.

Na tom prvom konkursu, nakon promjene vlasti na izborima u avgustu 2020, i formiranja Skupštine i novih sastava skupštinskih odbora, prvi intervjui sa kandidatima za sudije Ustavnog suda održani su tek posle više od devet mjeseci od zatvaranja konkursa. Kada je predlog za izbor kandidata za sudije koji će biti predloženi Skupštini, konačno stavljen na dnevni red, mjesec dana nakon završetka intervjua, poslanici Demokratske Crne Gore su objavili da neće glasati ni za jednog od osam kandidata zato što je javni poziv raspisan za vrijeme prethodnog saziva Skupštine, smatraju da treba raspisati novi, da bi se što više kandidata prijavilo. Dakle, posle više od devet mjeseci od okončanja javnog poziva, i više od pola godine od formiranja novog saziva Skupštine i skupštinskih odbora, posle intervjuisanja osam kandidata koji su ispunjavali uslove, poslanici Demokrata su objavili takav stav na dan kada je trebalo glasati o kandidatima, čime je konkurs obesmišljen. Poslanik URE je takođe bio uzdržan prilikom glasanja o svakom kandidatu obrazlažući to time da samo zamjenjuje poslanicu koja je članica odbora i da nije prisustvovao intervjuima. Poslanici Demokratske partije socijalista (njih pet su članovi Ustavnog odbora) su tada bojkotovali rad Skupštine i skupštinskih odbora, tako da tog dana ni jedan kandidat nije ni imao šansu da bude izabran. Poslanici ove partije su mjesec dana prije tog glasanja privremeno prekinuli bojkot da bi glasali za smjenu ministra pravde, ljudskih i manjinskih prava, ali ga nisu prekidali zbog izbora sudija u Ustavni sud.

Naredni koraci koje je preduzeo Ustavni odbor su bili sve samo ne efikasni. Novi konkurs je raspisan 1. septembra 2021. godine, mjesec i po dana nakon neuspješno okončanog prvog javnog konkursa, sa intervjuima se počelo skoro tri mjeseca kasnije (krajem novembra 2021), a o kandidatima su se poslanici izjašnjavali tek posle osam mjeseci (krajem jula 2022). U međuvremenu su raspisana i dva nova javna konkursa zbog ispunjavanja uslova za penziju sudija Dragoljuba Draškovića i Miodraga Iličkovića. Oba konkursa su neblagovremeno raspisana, za što dijele odgovornost Ustavni sud i Ustavni odbor.

Kod prestanka funkcije sudiji Dragoljubu Draškoviću i raspisivanja oglasa, podsjećamo na odbijanje predsjednika Ustavnog suda Budimira Šćepanovića da o toj činjenici blagovremeno obavijesti Ustavni odbor, u roku od šest mjeseci prije ispunjenja uslova za starosnu penziju, prema čl. 7 Zakona o Ustavnom sudu. Predsjednik Ustavnog suda je dopisom obavijestio odbor o činjenici da su sudije tog suda, njih pet, neuspješno glasale o tome da li sudija Drašković ispunjava uslove za starosnu penziju i da li je o tome potrebno obavijestiti Ustavni odbor, iako se radilo o zakonskoj obavezi. Apsurdno je što je u ovom glasanju učestvovao i sam sudija Drašković, koga se to pitanje lično ticalo.

U slučaju prestanka funkcije sudiji Miodragu Iličkoviću, Ustavni odbor je bio šest mjeseci unaprijed obaviješten da mu prestaje funkcija zbog ispunjavanja uslova za starosnu penziju, ali umjesto da oglas raspiše u roku od 15 dana od prijema obavještenja o tome, u skladu sa čl. 8 Zakona o Ustavnom sudu, to je učinjeno tek dva mjeseca kasnije.

Krajem jula 2022. godine, poslanici su se na isti dan izjašnjavali o kandidatima prijavljenim na tri javna oglasa i tada niko od 18 prijavljenih odnosno 16 (jer su se dva kandidata prijavila na dva oglasa) nije dobio sedam potrebnih glasova. Četiri poslanika, tj. tri poslanika DF-a i jedna poslanica URA bili su uzdržani prilikom glasanja o svakom kandidatu, što je i presudilo da se predlog ne utvrdi, jer je nekim kandidatima nedostajao samo jedan glas za izbor. Ovo je opravdano omogućilo zaključke o tome da sebični partijski interesi ugrožavaju zaštitu ljudskih prava nemjerljivom broju građana.