Akcija za ljudska prava (HRA) pozdravlja činjenicu da je posle tri i po godine suđenja i skoro pet godina od torture nad zatvorenicima u Zavodu za izvršenje krivičnih sankcija (ZIKS) konačno izrečena prvostepena presuda kojom je utvrđena odgovornost svih okrivljenih službenika ZIKS-a za mučenje zatvorenika u januaru 2015. godine. Ipak, ističemo da kazne na nivou zakonskog minimuma i ispod njega, dosuđene za dokazana krivična djela mučenja od strane službenih lica ne odgovaraju međunarodnom standardu i svrsi kažnjavanja torture koja uključuje generalnu prevenciju takvih krivičnih djela.
Podsjećamo i da su zatvorenici za napad na stražare, koji je prethodio torturi, osuđeni na ozbiljne kazne zatvora od 5 godina pa do 2 godine i 7 mjeseci, zbog napada na službena lica i nanošenje teških tjelesnih povreda, kao i da su osuđeni ekspresno, prvostepenom presudom u roku od samo 20 dana, a za godinu i 9 mjeseci i pravosnažnom. Činjenica da je do prvostepene presude zatvorskim službenicima za mučenje došlo posle više od tri i po godine suđenja i da su kažnjeni niskim kaznama ne pokazuje dovoljnu odlučnost državnog aparata da suzbija mučenje za koje je država neposredno odgovorna.
HRA posebno protestuje zbog toga što ni jedan okrivljeni do danas nije udaljen od vršenja službe u ZIKS-u, protivno Zakonu o radu i međunarodnim standardima i izričitim preporukama Evropskog komiteta za sprečavanje mučenja (CPT) Crnoj Gori. Svi oni kojima pravosnažnom presudom kazna bude izrečena do 6 mjeseci zatvora neće ni izgubiti posao po sili zakona, što je takođe suprotno međunarodnom standardu prema kojem osoba osuđena za mučenje više ne bi smjela da radi kao zatvorski službenik ili policajac.
HRA očekuje da državni tužilac uloži žalbu na presudu u odnosu na visinu kazne i apeluje na Viši sud u Podgorici da prilikom odlučivanja o toj žalbi konsultuje relevantne standarde i preporuke Komiteta protiv mučenja Ujedinjenih nacija i praksu Evropskog suda za ljudska prava i utiče na to da se kaznena politika za ova djela uskladi sa međunarodnim standardima apsolutne zabrane mučenja. ZIKS bi konačno morao da suspenduje sve okrivljene službenike.
Podsjećamo da su, prema optužnici, desetorica stražara u ovom slučaju okrivljeni za mučenje i nanošenje teških tjelesnih povreda jedanaestorici zatvorenika, pri čemu je jedan od njih prema nalazima vještaka zadobio čak 46 udaraca.
Prvostepenom presudom je utvrđeno da su svi okrivljeni izvršili krivično djelo mučenja (neki od njih u sticaju sa teškom tjelesnom povredom), samo jedan je kažnjen kaznom zatvora od 13 mjeseci, na zakonskom minimumu, a ostala devetorica kaznama zatvora od 3 mjeseca do 11 mjeseci, što je ispod zakonom propisanog minimuma kažnjavanja mučenja koje izvrši službeno lice.
Podsjećamo, posle incidenta u ZIKS-u 14. januara 2015, u kome je 9 zatvorenika napalo stražare i dvojici nanijelo i teške tjelesne povrede, stražari su sistematski sproveli torturu protiv najmanje 13 zatvorenika. Ombudsman je prvi utvrdio, tek u novembru 2015. godine, da je 13 zatvorenika zlostavljano, da su trojica i mučeni i da je jedan od njih pretrpio čak 46 udaraca. Optužnica protiv 10 službenika obezbjeđenja ZIKS-a podignuta je u decembru 2015, tek 11 mjeseci posle torture.
Od početka suđenja zatvorskim stražarima do danas bilo je zakazano 68 glavnih pretresa, od čega je samo 23 održano, dok je čak 45 odloženo, tj. nije održano. Najveći broj ročišta je odložen zbog navodne bolesti nekog od okrivljenih ili njihovih branilaca, zbog zahtjeva za izuzećem prvo državnog tužioca, a zatim sudije, zbog toga što ZIKS nije organizovao sprovođenje oštećenih na suđenje, zbog učešća okrivljenih stražara na Pravosudnim sportskim igrama za ZIKS, zbog nedolaska svjedoka ili branilaca, kašnjenja vještaka s izradom nalaza i zbog bolesti člana uže porodice.
Pozitivno u svemu ovome jeste činjenica da je postupajuća sudija savjesno obavljala sudijsku funkciju i koristila zakonske mogućnosti da spriječi odugovlačenje postupka i dodatno rasvijetli slučaj.
NVO Akcija za ljudska prava je pratila suđenje u Danilovgradu uz pomoć organizacije studentkinja i studenata prava ”Adamas”.
